Konferencja Episkopatu Polski ustanowiła na ten dzień Dzień islamu. Pamiętajmy, że właśnie w krajach islamskich dochodzi obecnie do największych okrucieństw i masowego zabijania chrześcijan.
Ten dzień kończy serię modlitw, okolicznościowych spotkań w dialogu w odniesieniu do ludzi wyznających judaizm, chrześcijaństwo i islam. Idea dialogu chrześcijan i muzułmanów w Polsce nawiązuje do ponad trzechsetletniej pokojowej koegzystencji muzułmanów i ludności chrześcijańskiej na terenach wschodniej Polski. Liczbę wyznawców islamu w Polsce ocenia się obecnie na 20-25 tys. osób. Matka Boża Łaskawa patronuje nam szczególnie w tym dniu i w sprawach dotyczących relacji islamu i chrześcijaństwa. Lud i władze miasta Warszawy już w 1652 roku zwrócili się z prośbą do Matki Bożej Łaskawej Patronki Warszawy i Strażniczki Polski w ostatnim wezwaniu zawartym w Votum Varsaviae, aby daleko odpędziła od nas wojny z imperium islamskim i broniła swoich czcicieli i swoją świątynię - wezwanie jakże aktualne w obecnych czasach. Módlmy się więc w tym dniu przed Matką Bożą Łaskawą szczególnie o to, aby wyznawcy islamu wyrzekli się przemocy i przestali prześladować i mordować chrześcijan, swoich współwyznawców i wyznawców innych religii (w dodatku wyznając przy tym, że Allah jest wielki). Módlmy się za muzułmanów, aby odnaleźli Boga Ojca bogatego w miłosierdzie, by w jednym ze swoich proroków odnaleźli Jezusa Chrystusa jako jedynego Pana i Zbawiciela, i aby otworzyli się na działanie Ducha Świętego.
- Organizatorami Dnia Islamu obchodzonego zaraz po zakończeniu Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan, są Komitet ds. Dialogu z Religiami Niechrześcijańskimi Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego Konferencji Episkopatu Polski i Rada Wspólna Katolików i Muzułmanów. Tematykę obchodów Dnia Islamu na każdy rok wyznacza przesłanie kierowane do muzułmanów przez papieża z okazji ich corocznego święta na zakończenie miesiąca postu, ramadanu.
- We wczesnym średniowieczu za czasów Mieszka I pierwszymi muzułmanami, którzy dotarli na ziemie polskie byli kupcy i podróżnicy arabscy.
- Pierwszy potwierdzony historycznie przypadek osadnictwa tatarskiego w Wielkim Księstwie Litewskim, związanym z Polską unią miał miejsce w 1397 roku, po wyprawie Wielkiego Księcia Witolda w stepy czarnomorskie, na której zdobył wielu jeńców muzułmańskich. Byli to Tatarzy ze Złotej Ordy wzięci do niewoli w wyniku wojen Książąt Litewskich i dobrowolni emigranci, opuszczający swe rodzinne strony z powodu panujących tam okresowo klęsk głodu, walk o władzę i związanych z tym prześladowań.
- W 1410 r. w bitwie pod Grunwaldem armię polsko-litewską wsparł pretendent do tronu chańskiego w Złotej Ordzie Dżelal-ad-din. Po bitwie wielu jego wojowników pozostało na Litwie. Tatarzy tworzyli oddzielne chorągwie i walczyli w wojsku polskim i litewskim, w większości wojen jakie państwa te toczyły odznaczając się męstwem i walecznością.
- Tatarzy przyjmowali nowe polskie nazwiska pochodzące od imion swych protoplastów, miejsc zamieszkania lub nazwisk swych chrześcijańskich żon. W XVI wieku Tatarzy zatracili swój rodzimy język i zaczęli używać języka lokalnego: polskiego, białoruskiego lub litewskiego.
- 1679 rok to początek osadnictwa tatarskiego w obecnych granicach Polski. Z powodu biedy i złej sytuacji prawnej wyznawców islamu w Rzeczypospolitej Obojga Narodów kilka chorągwi w 1672 r. zbuntowało się i przeszło na stronę turecką (Bunt Lipków). Byli to Tatarzy z Wołynia i Podola w XVII wieku. By odzyskać dla wojska polskiego rozgoryczonych Tatarów Jan III Sobieski w porozumieniu z sejmem przywrócił Tatarom dawne prawa, a w zamian za zaległy żołd przyznał ziemię w 1679 roku w Studziance, Kruszynianach, Nietupach, Łużanach, Drahlach, Malawiczach, Bohonikach. W Bohonikach i Kruszynianach w województwie podlaskim zachowały się meczety i cmentarze, wybudowane przez tych osadników i ich potomków, czynne do dzisiaj.
- Tatarzy przybywali na Litwę przez XV, XVI i w mniejszym stopniu w XVII wieku. Liczbę Tatarów w XVII w. w Wielkim Księstwie Litewskim i Koronie szacuje się na 15 tysięcy.
- Konstytucja 3 Maja 1791 r. wolność wyznania dla muzułmanów, ale bez praw politycznych.
- Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 1807 r. i Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815 r. data muzułmanom pełnię praw politycznych.
- W 1925 r. został uznany oficjalnie w Polsce Muzułmański Związek Religijny w RP. Liczy on obecnie ok. 6 tys. członków, przede wszystkim Tatarów Muzułmanów Polskich. Największe ich skupiska znajdują się w woj. podlaskim (Białymstok, Sokółka, Suchowola i Dąbrowa Białostocka). Zabytkowe meczety znajdują się w Bohonikach i Kruszynianach, gdzie mieszkają już tylko pojedyncze rodziny tatarskie.
- Podczas II wojny światowej Tatarzy polscy byli wysiedlani i przemieszczani na Syberię. Część trafiło do niemieckich obozów koncentracyjnych. Wielu Tatarów walczyło na froncie zachodnim jako żołnierze II Korpusu Polskiego oraz na froncie wschodnim w I i II Armii Wojska Polskiego.
- Po II wojnie światowej polscy muzułmanie, na większą skalę niż przed wojną, zaczęli przenosić się do miast. Porzucali tradycyjne wykonywane przez nich zawody jak garbarstwo i rolnictwo, niektóre własne obyczaje i zasymilowani się w społeczeństwie polskim i kulturze polskiej. Część z nich osiedliła się w Wielkiej Brytanii, w USA głównie w Nowym Jorku (dołączyli do Tatarów, którzy osiedlili się tam na początku XX w.) i w Australii. Niewiele rodzin osiedliło się w Turcji.
- 28 października 1965 r. papież Paweł VI ogłosił Deklarację Soboru Watykańskiego II o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich Nostra aetate. Trzeci punkt tej deklaracji odnosi się do relacji Kościoła z islamem: "DRN 3. Kościół spogląda z szacunkiem również na mahometan, oddających cześć jedynemu Bogu, żywemu i samoistnemu, miłosiernemu i wszechmocnemu, Stwórcy nieba i ziemi, Temu, który przemówił do ludzi; Jego nawet zakrytym postanowieniom całym sercem usiłują się podporządkować, tak jak podporządkował się Bogu Abraham, do którego wiara islamu chętnie nawiązuje. Jezusowi, którego nie uznają wprawdzie za Boga, oddają cześć jako prorokowi i czczą dziewiczą Jego Matkę Maryję, a nieraz pobożnie Ją nawet wzywają. Ponadto oczekują dnia sądu, w którym Bóg będzie wymierzał sprawiedliwość wszystkim ludziom wskrzeszonym z martwych. Z tego powodu cenią życie moralne i oddają Bogu cześć głównie przez modlitwę, jałmużny i post. Jeżeli więc w ciągu wieków wiele powstawało sporów i wrogości między chrześcijanami i mahometanami, święty Sobór wzywa wszystkich, aby wymazując z pamięci przeszłość szczerze pracowali nad zrozumieniem wzajemnym i w interesie całej ludzkości wspólnie strzegli i rozwijali sprawiedliwość społeczną, dobra moralne oraz pokój i wolność."
- Do lat osiemdziesiątych XX wieku polskimi muzułmanami byli prawie wyłącznie Tatarzy. Od lat siedemdziesiątych XX w. do Polski zaczęli przyjeżdżać na studia Arabowie i niektórzy z nich po zakończeniu studiów zostawali w Polsce na stałe.
- W 1997 roku Fundacja D.O.M. (Dzieło Odbudowy Miłości, które powstało w 1991 r.) po nawiązaniu kontaktów z duchownymi muzułmańskimi podczas wojny w Czeczenii (zorganizowała transporty leków, opatrunków i żywności w 1995 i 1996 r. dla ofiar wojny w Czeczenii) wystąpiła inicjatywą obchodów Dni Islamu oraz powołania Rady Wspólnej Katolików i Muzułmanów.
- W 1997 r. powstałą Rada Wspólna Katolików i Muzułmanów i ma na celu propagowanie dialogu między wyznawcami tych dwóch religii. Rada ta (unikatowa w skali świata) zyskała akceptację Konferencji Episkopatu Polski, Papieskiej Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego oraz kolejnych papieży, począwszy od św. Jana Pawła II. Stała się trwałym pomostem w kontaktach między chrześcijanami i muzułmanami w Polsce. Pragnie służyć umacnianiu pokoju, zapobiegać agresji i konfliktom poprzez wzajemne poznanie i zrozumienie, m.in. organizuje konferencje naukowe i sympozja poświęcone dialogowi chrześcijańsko-muzułmańskiemu czy wydaje oświadczenia. Istotne znaczenie dla jej działalności ma wielonarodowa i wielokulturowa tradycja Rzeczpospolitej Obojga Narodów obejmująca ponad 600-letnią historię polsko-litewskich Tatarów, których obecnie żyje ok. 20 tys. na terenach Polski, Białorusi i Litwy.
- W 2000 r. w odpowiedzi na prośbę katolickiej strony Rady Episkopat podjął decyzję o obchodzeniu Dnia Islamu w Kościele katolickim w Polsce 26 stycznia każdego roku. Konferencja Episkopatu Polski wpisała Dzień Islamu do oficjalnego kalendarza Kościoła katolickiego w naszym kraju jako dzień modlitw poświęcony islamowi, powierzając organizację Dnia Islamu Komitetowi ds. Dialogu z Religiami Niechrześcijańskimi Konferencji Episkopatu Polski.
- 5 maja 2001 r. Jan Paweł II jako pierwszy papież odwiedził meczet. Miało to miejsce w Damaszku w Syrii.
- W 2001 r. obchodzono Pierwszy Dzień Islamu w Kościele katolickim w kościele p.w. św. Marcina w Warszawie. Mszę św. w intencji pokoju i poszanowania życia ludzkiego odprawił bp Tadeusz Pikus, delegat Konferencji Episkopatu Polski ds. dialogu katolików i muzułmanów, członek Zarządu Głównego Rady Wspólnej Katolików i Muzułmanów.
- W 2004 r. zarejestrowano w Polsce drugim związek wyznawców islamu. Liga Muzułmańska w RP. Zrzesza ona muzułmanów przyjeżdżających do Polski na studia, do pracy i osoby przechodzące na islam. Według szacunków liczy ok. 25 tys. członków. Od tej pory w Polsce funkcjonują dwa religijne związki muzułmańskie wpisane do rejestru Kościołów i Związków Religijnych.
- 12 września 2006 roku papież Benedykt XVI wygłosił na Uniwersytecie Ratyzbońskim w Niemczech (gdzie jako Joseph Ratzinger był profesorem teologii) wykład pt: "Wiara, rozum i uniwersytet – wspomnienia i refleksje". Papież mówił na temat stosunku chrześcijaństwa i islamu do rozumu i filozofii greckiej, będącej jednym z podstawowych źródeł kultury europejskiej. Przytoczył dyskusję cesarza bizantyńskiego Manuela II Paleologa z XIV w. z wykształconym Persem, muzułmaninem. Analizując ją papież stwierdził: "Decydującym stwierdzeniem w tej argumentacji przeciwko nawracaniu przemocą jest to, że niedziałanie zgodnie z rozumem jest czymś sprzecznym z naturą Bożą." Tym samym Benedykt XVI stwierdził, że islam musi w publicznym dialogu racjonalnie wyjaśnić swój stosunek do przemocy. W tym wykładzie ratyzbońskim, cytując zdanie cesarza Manuela II Paleologa: „Pokaż mi, co przyniósł Mahomet, co byłoby nowe, a odkryjesz tylko rzeczy złe i nieludzkie, takie jak jego nakaz zaprowadzania mieczem wiary, którą głosił”, wywołał ostre międzynarodowe reakcje świata muzułmańskiego uznającego słowa papieża za obraźliwą i fałszywą charakterystykę islamu.
- 8 czerwca 2014 r. papież Franciszek wraz z prezydentem Izraela Szymonem Peresem i Autonomii Palestyńskiej Mahmudem Abbasem podczas wieczornej modlitwy w Ogrodach Watykańskich zaapelował o odwagę pokoju, o pokój w Ziemi Świętej i na świecie. Po raz pierwszy w historii Kościoła papież pozwolił na odmawianie islamskich modlitw i recytację Koranu w Watykanie.
- 29 listopada 2014 r., w drugim dniu swojej trzydniowej wizyty w Turcji, papież Franciszek odwiedził w sobotę siedemnastowieczny meczet Sułtana Ahmeda, znany jako Błękitny Meczet w Stambule. Wszedł boso i przez kilka minut modlił się po cichu z głową pochyloną w kierunku Mekki. Według Radia Watykańskiego papież uczynił ten gest w celu promowania chrześcijańsko-muzułmańskich relacji. Z meczetu papież udał się do pobliskiej bazyliki Haghia Sophia, wybudowanej w VI w. przez chrześcijan za czasów cesarza Justyniana, zamienionej potem w meczet, a obecnie w muzeum.